2942 Sayılı Kanunun 27. Maddesi Kapsamında Acele Kamulaştırma Uygulaması

Kamulaştırma uygulamasında esas olan olağan yoldan kamulaştırma işleminin gerçekleştirilmesidir. Ancak, yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi üzerine mahkeme tarafından, yedi gün içinde seçilecek bilirkişilerce o taşınmaz malın tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.

Bakanlar Kurulunun acele kamulaştırma kararı verme yetkisi sınırsız değildir. Bu kararlar hakkında Danıştay nezdinde yürütmeyi durdurma istemli iptal davası açılabilmektedir. Danıştay’ın acele kamulaştırma kararları hakkında açılan iptal davalarını incelerken dikkat ettiği noktalar;

Acele kamulaştırma gerektirecek olağanüstü bir koşulun mevcut olup olmadığı,

Kamulaştırmanın acele usulde yapılmasının kamunun üstün yararına hizmet edip etmediği ve kamulaştırmanın bu yöntemde yapılmaması halinde kamunun herhangi bir zararının gündeme gelip gelmeyeceğidir.

Acele kamulaştırmalarda, kamulaştırmayı yapan idare tarafından Asliye Hukuk Mahkemesi nezdinde Acele Kamulaştırma Davası açılacaktır. Mahkeme, 2942 sayılı kanunun 10 ve 15. maddelerine göre oluşturacağı (5 kişilik) kıymet takdir komisyonu marifetiyle kamulaştırılmasına karar verilen taşınmazın değerini tespit edecek ve idare, mal sahibi adına açılacak banka hesabına bu miktarı depo edecektir. Paranın yatırılması ile beraber mahkeme davanın kabulü ile taşınmaz el konulmasına karar verecektir. Mahkemenin tapuya yazacağı bir yazı ile taşınmazın devir, ferağ veya temlikinin önüne geçilmek için tapu kütüğüne şerh düşülecektir. El koyma kararı üzerine taşınmaz tahliye edilecektir.

Mahkemenin taşınmaz için tespit etmiş olduğu bu bedel, taşınmazın nihai kamulaştırma bedeli olmadığı gibi, Mahkemenin davayı kabul etmiş olması taşınmazın mülkiyetinin Davacı İdareye geçmesi sonucunu da doğurmamaktadır.

Mahkeme kararı ile birlikte idare taşınmaz üzerinde tasarrufta bulunmaya başlayabilir. Ancak bu kamulaştırma sürecinin sona erdiği anlamına gelmemektedir. Bu noktadan sonra, olağan kamulaştırma süreci işlemeye devam edecektir. Buna göre idare tarafından, pazarlıkla satın alma veyahut trampa yoluyla devralma görüşmelerini yürütmek üzere üç kişiden oluşan bir uzlaştırma komisyonu kurulacak ve taşınmaz malikleri ile görüşmelere başlanacaktır. Bu süreçte, idarenin malike göndereceği resmi taahhütlü bir yazı ile taşınmazın kamulaştırılmak istendiği bildirilecektir. Tebliğden itibaren 15 gün içinde malik tarafından taşınmaz malı pazarlıkla ve anlaşarak satmak veya trampa isteği ile idareye başvurulması halinde idarenin belirleyeceği bir tarihte pazarlık görüşmeleri yapılacaktır. Tarafların anlaşması halinde uzlaşma tutanağı düzenlenmektedir. Anlaşma konusu taşınmaz malın tüm hukuki ve fiili vasıfları ile kamulaştırma bedelini, malikin kimlik bilgilerini ve taşınmazların tapuda tesciline veya terkinine dair kabul beyanlarını da ihtiva edecek bu tutanak, malik veya yetkili temsilcisi ve komisyon üyeleri tarafından imzalanmaktadır. Bu tutanak malikin ferağ beyanı ve tapuda idare adına yapılacak tescilin hukuki sebebi sayılmaktadır.

Anlaşma sağlanamaması halinde ise idare tarafından Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil istemi ile Asliye Hukuk Mahkemesi nezdinde dava açabilecektir. Bu davada, taşınmazın değeri oluşturulacak bilirkişi heyeti tarafından belirlenecek ve depo edilmesi için idareye süre (15 gün) verilecektir. Bu süre içinde bedelin yatırılmaması halinde bir defaya mahsus ek süre verilmesi mümkündür. Neticede, paranın depo edilmesi ile beraber Mahkemece davanın kabulüne karar verilerek taşınmazın idare adına tesciline ve değerinin malike ödenmesine karar verilecektir. Tescil hükmü kesin olup, bedele ilişkin tarafların kanun yoluna başvurma hakkı saklıdır.

Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davasının 4 ay içinde sona ermemesi halinde bu tarihten itibaren tespit edilecek bedele kanuni faiz işletilecektir.

Tüm bu açıklamaların yanında, taşınmaza el koyan idare tarafından makul bir süre (6 ay) içinde kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davasının açılmaması halinde artık malik tarafından kamulaştırmasız el atma sebebi ile tazminat davası açılabileceğini de belirtmek gerekir.